Voor de bouw dreigt een nieuwe crisis als de problemen rond stikstof

Voor de bouw dreigt een nieuwe crisis als de problemen rond stikstof niet snel worden opgelost. ABN Amro becijferde dat de sector komende vijf jaar minimaal 14 miljard euro aan omzet gaat mislopen. “Orderboeken raken komende tijd minder snel gevuld. Deze uitspraak zal niet zomaar overwaaien.”

Sectoreconoom Madeline Buijs van de bank volgt het zogenoemde PAS-dossier op de voet en maakt zich inmiddels grote zorgen: De projectenpijplijn stokt op alle fronten. Voor het eerst is de volle omvang van de gevolgen van de uitspraak tastbaar in kaart gebracht. De impact is groot;  de infrabouw zal tot 2024 zo’n 9 miljard euro omzet mislopen en de woningbouw ruim 5 miljard euro.

“Dit gaat niet zomaar overwaaien”: Sector econoom Madeline Buijs van ABN AMRO Copyright Hannie Verhoeven Fotograaf

Het voortraject voor wegen, woningbouw, sluizen en dijken gaat fors meer tijd kosten. “Dat effect is niet te onderschatten. De impact zal groot zijn voor de bouw. De orderboeken raken een stuk minder snel gevuld, want opdrachtgevers moeten eerst aantonen dat een bouwproject geen gevolgen heeft voor de uitstoot van stikstof”, waarschuwt Buijs.

Ruim 14 miljard bouwomzet minder. Dat is veel.
“Dat is heel veel en eigenlijk is het bedrag nog hoger. We hebben in eerste instantie de gevolgen voor overheidsprojecten becijferd. Daarbij kwamen we uit op 9 miljard aan weg- en infraprojecten en dat is nog zonder de gemeentelijke en provinciale projecten.

Bouw loopt 14 miljard euro omzet mis

Gedoe stikstof treft vooral infra-projecten

Dus tel daar eigenlijk nog maar een paar miljard bij op. Ook woningbouwlocaties en bedrijventerreinen lopen risico op vertraging, zoals vliegveld Valkenburg bij Katwijk en de Merwedekanaalzone in Utrecht. Die omzetschade hebben we geschat op 1 miljard euro per jaar, maar ook dat is aan de voorzichtige kant.”

Eigenlijk is de schade nog veel groter?
“Ja, waarschijnlijk wel. Niemand kan nog precies de impact overzien.”

Zal stikstof tot een nieuwe bouwcrisis leiden?
“Dat zou kunnen, maar het is eigenlijk nog te vroeg om daar iets zinnigs over te zeggen. Maar als de projectenstroom helemaal opdroogt, heeft dat uiteraard grote gevolgen voor de bouwsector. Het is nog de vraag of dat gaat gebeuren.”

Is er hoop?
“De bouwsector dringt aan op een noodwet en het kabinet heeft een speciale commissie in het leven geroepen om het probleem snel aan te pakken. Maar echt simpel is dit niet. Het gaat om Europese wetgeving die Nederland niet goed heeft toegepast, vindt de rechter. De Raad van State zal nieuwe Nederlandse wetgeving daar opnieuw op toetsen.”

Dat heeft toch ook gewerkt voor fijnstof een paar jaar geleden?
“Misschien blijven de gevolgen van deze uitspraak beperkt. Toch zal links om of rechts om vooraf moeten worden aangetoond welke gevolgen een bouwproject heeft op de uitstoot van stikstof. Mogelijk gaat dat ons denken over bouwprojecten drastisch veranderen. Is een project wel echt nodig?”

De problemen concentreren zich rond de Natura2000 gebieden?
“Ja, maar dat zijn 118 natuurgebieden door heel Nederland die extra gevoelig zijn voor de uitstoot van stikstof. Eigenlijk heeft heel Nederland daar mee te maken.”

Jullie zien ook risico voor de Zuidasdok?
“Zeker. Voor elk project waarvoor de procedures nog niet definitief zijn. Als een ontwerp opnieuw wordt getekend zoals bij de Zuidasdok zijn opnieuw vergunningen nodig en zal stikstof onderdeel worden van de voorfase. We hebben wat dat betreft ook onze vraagtekens bij het nieuwe circuit in Zandvoort vlakbij het duingebied.”

Kan de bouwsector zelf iets doen?
“De sector is vooral afhankelijk van opdrachtgevers. De bouwers zullen vooral merken dat hun orderportefeuille minder snel is gevuld. Het is wel mogelijk dat het duurzaam bouwen nu een echte impuls krijgt. Denk aan elektrische bouwmachines, shovels en deepladers die geen stikstof uitstoten. Al heb ik de indruk dat de sector nog niet zover is en zijn hoop vestigt op noodwetten.”

En de ADC-toets dan?
“Projecten mogen direct door als die toets met succes wordt uitgevoerd. Dat is al gelukt voor de Blankenburgtunnel en de A67 bij Veldhoven. Maar zo’n toets is niet simpel. Er moet een ‘dwingende reden’ zijn voor het bouwproject en alternatieven moeten in kaart zijn gebracht. Ook is het nodig dat alle uitstoot wordt gecompenseerd. En dat allemaal vooraf aan de bouwfase en niet meer achteraf. De grote vraag is dan: wat is dwingend?”

Zo’n toets is pas voor twee projecten gelukt?
“Zover wij dat hebben kunnen inventariseren is hebben pas twee bouwprojecten die toets doorstaan.”

Hoe moet het nu verder?
“De grote vraag is hoe groot de impact van deze uitspraak ingrijpt op de praktijk. Project in uitvoering lopen geen gevaar. Het gaat om alle bouwplannen waarvan de vergunningen nog niet definitief zijn. Komen bouwprojecten nu allemaal stil te liggen of wordt er toch een ‘escape’ bedacht waardoor de projectenstroom toch op gang blijft. Dat zal komend jaar duidelijk moeten worden.”

Wat is het probleem met stikstof?

Op 29 mei deed de Raad van State een uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) die voor de bouwsector verstrekkende gevolgen heeft. De rechters oordeelden dat het PAS niet voldoet als wettelijk beoordelingsinstrument voor toestemming voor activiteiten die extra uitstoot van stikstof veroorzaken. Nederland handelt in strijd met de Europese regels volgens de Raad van State. De uitspraak bepaalt dat op voorhand duidelijkheid moet bestaan over de effecten van de compenserende maatregelen voor de stikstofuitstoot.

Alle bouwprojecten die stikstof uitstoten, moeten vanaf nu aantonen dat zij geen significant effect hebben op 118 van de ruim 160 Natura 2000-gebieden in Nederland. Dit zijn de gebieden die te maken hebben met een overbelasting door stikstof. En als dat significante effect er wel is, moeten opdrachtgevers aantonen dat er geen alternatieven zijn, er voor de bouw een dwingende reden is van openbaar belang en aangeven welke compensatiemaatregelen ze nemen.

De uitspraak heeft effect op de bouw van bedrijventerreinen, woningen en de aanleg van infrastructuur zoals snelwegen, sluizen en dijkverhogingen. Niet alleen grote projecten worden geraakt, ook de kleine projecten moeten eraan geloven. In verband met de uitspraak zijn er in totaal zo’n 130 zaken aangehouden die bij de Raad van State liepen omtrent omgevingsvergunningen, tracébesluiten en bestemmingsplannen.

Bron: Cobouw.nl